Polsko-krzyżackie pokoje na wystawie

Pierwszy Pokój Toruński został zawarty 1 lutego 1411 r. przez króla polskiego Władysława Jagiełłę i wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Witolda oraz wielkiego mistrza Henryka von Plauen i Zakon Krzyżacki (jest to dokument strony polskiej). Drugi Pokój Toruński, z 19 października 1466 r., został zawarty przez wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Ludwika von Erlichshausena z królem Kazimierzem Jagiellończykiem i jego sprzymierzeńcami (jest to dokument strony krzyżackiej). Oprócz obejrzenia pergaminów można będzie również zapoznać się z ich pełnymi tekstami w języku polskim. Kuratorem wystawy jest Aleksandra Mierzejewska, koncepcję plastyczną opracował Krzysztof Deczyński.
Wystawa zostanie otwarta 1 lutego 2011 r. o godz.17.00, dla szerokiej publiczności będzie czynna od 2 do 19 lutego br. Na I piętrze Ratusza Staromiejskiego, gdzie zostaną pokazane zabytkowe pergaminy, znajduje się również monumentalny obraz toruńskiego artysty Mariana Jaroczyńskiego - "II traktat toruński", namalowany w 1873 r. Wstęp na wystawę jest płatny: 10 zł bilet normalny i 6 zł ulgowy.

W związku z 600-leciem Pierwszego Pokoju Toruńskiego Centrum Poczty Oddział Rejonowy w Toruniu przygotowało okolicznościowy datownik i kartkę pocztową, którą 1 lutego 2011 r. można będzie ostemplować w Ratuszu Staromiejskim na specjalnym stoisku filatelistycznym, czynnym w godz. 16.00-18.00. Kartka została wydana w nakładzie 2000 szt. Po dniu otwarcia wystawy można ją będzie kupić na poczcie przy Rynku Staromiejskim 15. Tam również dostępny będzie do 28 lutego 2011 r. okolicznościowy datownik (wejście od ul. Piekary).

Decyzją Rady Miasta Torunia 2011 jest obchodzony jako Rok Pierwszego i Drugiego Pokoju Toruńskiego. Z tej okazji zaplanowano szereg wydarzeń, które odbywać się będą w grodzie Kopernika przez cały rok. Nawiązując do historycznej tradycji Toruń promuje sie w tym roku jako miasto pokoju.
Traktaty Toruńskie 1411 i 1466

Pierwszy Pokój Toruński zakończył "wielką wojnę" z zakonem krzyżackim trwającą od 1409 do 1411 r. Po zwycięstwie grunwaldzkim i prawie dwumiesięcznym, nieudanym oblężeniu zamku w Malborku, strona polska podjęła decyzję o rozpoczęciu rokowań z Krzyżakami ze względu na realne niebezpieczeństwo odsieczy ze strony sprzymierzeńców zakonu krzyżackiego. Negocjacje pokojowe toczyły się na wyspie wiślanej pod Toruniem. Ostatecznie traktat pokojowy został zawarty 1 lutego 1411 roku pomiędzy królem Polski Władysławem i wielkim księciem litewskim Aleksandrem Witoldem a wielkim mistrzem Henrykiem von Plauen. Na mocy traktatu wszystkie ziemie, zamki i grody, zagarnięte podczas wojny przez obie strony, miały zostać zwrócone. Poza tym król polski i wielki książę litewski otrzymali dożywotnio Żmudź, a ziemia dobrzyńska pozostała w granicach Korony. Natomiast ziemia michałowska, chełmińska, Nieszawa, Murzynowo i Orłowo miały być nadal w posiadaniu zakonu krzyżackiego. Pierwszy Pokój Toruński był symbolem powolnego upadku potęgi krzyżackiej, która tak naprawdę po raz pierwszy została zmuszona do wycofania się przed polsko-litewską siłą.

Drugi Pokój Toruński, podpisany 19 października 1466 r., jest głównym dokumentem krzyżackim traktatu kończącego wojnę trzynastoletnią, wystawionym w imieniu wielkiego mistrza Ludwika von Erlichshausena i zatwierdzonym przez króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka. W myśl postanowień aktu, zakon ustępował Polsce ziemię chełmińską, michałowską i Pomorze Gdańskie oraz rezygnował z północno-zachodniej części Prus z Malborkiem i Elblągiem; wielki mistrz stawał się księciem i radcą senatorem Królestwa Polskiego, zaś każdy nowo wybrany jego następca miał obowiązek składać przysięgę wierności królowi polskiemu. (…) Stany Pruskie miały złożyć przysięgę za zachowanie pokoju.

Najważniejszym aspektem II Traktatu Toruńskiego okazała się prawna akceptacja przynależności do Polski Pomorza Gdańskiego, ziemi chełmińskiej i Powiśla. Stan ten zachowany został niezmiennie przez kolejne trzysta lat.

Inf. historyczne opr. Janusz Grabowski, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie